PDS-patiënten kunnen baat hebben bij probiotica

Vaak verstoring microbiota bij prikkelbaredarmsyndroom

Het prikkelbaredarmsyndroom is een chronische aandoening van het maag-darmkanaal, waar naar schatting 5-20% van de Nederlandse bevolking last van heeft.(1) Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de microbiota van PDS-patiënten over het algemeen afwijkt van die van gezonde personen, zowel wat betreft de hoeveelheid als de diversiteit van de bacteriën.(2–7) Er is ook verschil in samenstelling van de microbiota tussen patiënten met voornamelijk diarree (PDS-D) en patiënten met vooral obstipatie (PDS-C).(3,8) Deze veranderingen in de darmmicrobiota lijken een rol te spelen bij de symptomen waar PDS-patiënten last van hebben, zoals hypersensitiviteit van de darmen, opgeblazen gevoel en een veranderd ontlastingpatroon.(9–11)

‍

Mogelijkheden probiotica

Er zijn verschillende manieren om de darmmicrobiota te beïnvloeden. Naast aanpassing van de voeding, bijvoorbeeld met een laag FODMAP-dieet, en medicijnen is probiotica daar een van. De belangstelling voor de rol van probiotica bij PDS is de laatste jaren sterk toegenomen, wat terug te zien is in het grote aantal klinische onderzoeken dat hiernaar gedaan wordt en de diverse meta-analyses en systematic reviews die gepubliceerd zijn.

‍

Effectiviteit probiotica bij PDS

Volgens diverse meta-analyses kunnen probiotica bij volwassenen helpen de symptomen van PDS te verminderen. Tevens kunnen ze de kwaliteit van leven verbeteren.(12–19) Een meta-analyse die alleen keek naar PDS-C liet zien dat de ontlastingsfrequentie significant toenam in de probioticagroep en dat de ontlasting ook significant zachter werd.(20) Een meta-analyse die het effect van probiotica bij PDS-patiënten tussen 4 en 18 jaar onderzocht, concludeerde dat probiotica zowel buikpijnscores als de frequentie waarmee buikpijn optreedt significant kunnen verlagen.(21)  

‍

Bijwerkingen

In een aantal meta-analyses is ook gekeken naar bijwerkingen. Deze bleken over het algemeen in de probioticagroep niet vaker voor te komen dan in de placebogroep.(14,15,17) Eén meta-analyse concludeerde dat er in de behandelgroep iets meer bijwerkingen voorkwamen dan in de placebogroep.(16) Deze bijwerkingen bestonden voornamelijk uit een tijdelijke toename van milde maag-darmklachten. Ernstige bijwerkingen werden in geen van de onderzoeken aangetroffen.

‍

Advies probiotica in Nederland

De Nederlandse Maag Lever Darm Stichting heeft samen met de PDS Belangenorganisatie (PDSB), medisch MDL-specialisten (NVMDL) en PATIENT+ de website keuzehulp.info ontwikkeld. Hierop worden probiotica genoemd als een van de bewezen supplementen voor PDS.(22)

Daarnaast is er sinds 2016 een nieuwe aanpak van PDS, genaamd Reduce PDS. Hierbij kan de patiënt via shared decision making drie behandelmogelijkheden kiezen uit elf verschillende opties, waaronder pepermuntoliecapsules, hypnotherapie, probiotica of een eliminatiedieet. Probiotica was een van de meest gekozen opties tijdens de pilot. Deze aanpak zorgde bij 72% van de deelnemers voor een verbetering van de kwaliteit van leven. Reduce PDS is inmiddels geïmplementeerd in een aantal Nederlandse ziekenhuizen.(23)

‍

Internationale richtlijnen

Vanuit de internationale beroepsorganisaties voor gastro-enterologie is er eveneens belangstelling voor probiotica bij PDS. Zo concludeerde de European Society for Primary Care Gastroenterology in 2018 dat specifieke probiotica kunnen helpen om buikpijn en een opgezette buik te verminderen en de frequentie en consistentie van de ontlasting te verbeteren. Ook kan de last die patiënten ervaren van hun symptomen worden verminderd door het gebruik van probiotica.(24)

De World Gastroenterology Organization geeft in haar richtlijnen aan dat hoogwaardige probiotica met bewezen effect een optie zijn voor het onder controle houden van PDS. Wel geven ze aan dat het effect van probiotica bij PDS sterk afhankelijk is van de stammen die het product bevat.(25) Dit laatste wordt ook onderschreven door andere onderzoeken.(13)

‍

Effect indicatiespecieke probiotica op PDS-klachten

Multispecies probiotica die speciaal ontwikkeld zijn voor een specifieke indicatie kunnen dus uitkomst bieden bij PDS. In een retrospectief gebruikersonderzoek door het Athena Instituut en de Vrije Universiteit Amsterdam werd onder meer gekeken naar het effect van verschillende probiotische formuleringen op zowel klachten als de kwaliteit van leven bij PDS.(26) Hierbij werd onderscheid gemaakt in PDS-C en PDS-D, waarvoor twee verschillende probiotische formuleringen werden toegepast, namelijk Ecolgic Relief en Winclove Adult. Het onderzoek werd verricht op basis van 548 vragenlijsten die ingevuld waren door mensen die een gratis ervaarpakket probiotica hadden ontvangen. De hoeveelheid probiotica was voldoende voor 14 dagen, en was bedoeld om mensen op weg te helpen met het gebruik.

‍

Ecologic Relief en PDS-C

Van de 88 deelnemers die de probiotische formulering Ecologic Relief gebruikten, waren er 11 mensen die hebben aangegeven het te gebruiken in verband met PDS-C. Bij deze subgroep was een significante afname zichtbaar van zowel de frequentie als de ernst van verschillende symptomen, met als uitschieter een behoorlijke reductie op zowel de frequentie (45%, p= 0,0038) als ernst (53%, p= 0,0313) van misselijkheid. Andere symptomen waar men na probioticagebruik minder vaak last van had waren buikkrampen (31% reductie, p= 0,039), winderigheid (28% reductie, p= 0,0313) en opgeblazen gevoel (23% reductie, p=0,0156). Daarnaast nam ook de heftigheid van het opgeblazen gevoel af met 26% (p= 0,0418).

Verder was er sprake van een aanzienlijke verbetering van de kwaliteit van leven, met name op energieniveau en slaap. In de PDS-subgroep was een significante toename zichtbaar van 42% op wellbeing energy, wat erop duidt dat deze groep zich energieker voelt na inname van Ecologic Relief. Tevens werd er een significant effect gevonden op wellbeing sleep, waarmee duidelijk wordt dat deze groep beter slaapt als gevolg van het probioticagebruik.

‍

Winclove Adult bij PDS-D

De probiotische formulering Winclove Adult werd in totaal gebruikt door 118 deelnemers. Van hen hebben 18 mensen aangegeven dit te doen vanwege PDS-D. Zij bleken een significante afname van zowel de frequentie als de ernst van diverse maag-darmklachten te ervaren. Zo was er sprake van een vermindering in frequentie van diarree (39% afname, p= 0,0005), buikkramp (21% afname, p= 0,0078), opgeblazen gevoel (32% afname, p= 0,0003), buikrommelingen (30% afname, p= 0,0021) en oprispingen (29% afname, p= 0,0142). Ook zag men een significante afname van de ernst diarree (21% afname, p= 0,0273), buikpijn (26% afname, p= 0,0490), buikkramp (29% afname, p= 0,0215), winderigheid (31% afname, p= 0.0011), opgeblazen gevoel (22% afname, p= 0,0134), buikrommelingen (23% afname, p= 0,0222) en oprispingen (35% afname, p= 0.0195).

Winclove Adult zorgde eveneens voor een significante verbetering van de kwaliteit van leven op het gebied van wellbeing energy, wat betekent dat de gebruikers meer energie voelden na het probioticagebruik.

‍

Probiotica kan mogelijk helpen

Zowel de meta-analyses als retrospectief gebruikersonderzoek met specifieke probiotische formuleringen laten zien dat bepaalde probiotica kunnen bijdragen aan het verminderen van klachten bij prikkelbaredarmsyndroom en het verbeteren van de kwaliteit van leven van de patiënt.

‍

Referenties

1. Horst HV der, Meijer J, Muris J. NHG-Standaard Prikkelbare darm syndroom (irritable bowel syndrome). NHG-Standaarden … [Internet]. 2009 [cited 2016 Jan 7]; Available from: http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-313-6614-9_18

2. Jeffery IB, O’Toole PW, Ohman L, Claesson MJ, Deane J, Quigley EMM, et al. An irritable bowel syndrome subtype defined by species-specific alterations in faecal microbiota. Gut. 2012;61(7):997–1006.

3. Shukla R, Ghoshal U, Dhole TN, Ghoshal UC. Fecal Microbiota in Patients with Irritable Bowel Syndrome Compared with Healthy Controls Using Real-Time Polymerase Chain Reaction: An Evidence of Dysbiosis. Dig Dis Sci. 2015 Oct 1;60(10):2953–62.

4. Lacy B, Chey W, Lembo A. New and Emerging Treatment Options for Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterol Hepatol [Internet]. 2015 [cited 2016 Jan 7]; Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4612133/

5. Rangel I, Sundin J, Fuentes S, Repsilber D, Vos WM de, Brummer RJ. The relationship between faecal-associated and mucosal-associated microbiota in irritable bowel syndrome patients and healthy subjects. Aliment Pharmacol Ther. 2015;42(10):1211–21.

6. Duan R, Zhu S, Wang B, Duan L. Alterations of Gut Microbiota in Patients With Irritable Bowel Syndrome Based on 16S rRNA-Targeted Sequencing: A Systematic Review. Clin Transl Gastroenterol. 2019 Feb;10(2):e00012.

7. Rodiño-Janeiro BK, Vicario M, Alonso-Cotoner C, Pascua-García R, Santos J. A Review of Microbiota and Irritable Bowel Syndrome: Future in Therapies. Adv Ther. 2018 Mar;35(3):289–310.

8. Fan W-T, Ding C, Xu N-N, Zong S, Ma P, Gu B. Close association between intestinal microbiota and irritable bowel syndrome. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2017 Dec 1;36(12):2303–17.

9. Ringel Y, Ringel-Kulka T. The Intestinal Microbiota and Irritable Bowel Syndrome. J Clin Gastroenterol. 2015 Nov;49(Supplement 1):S56–9.

10. Pittayanon R, Lau JT, Yuan Y, Leontiadis GI, Tse F, Surette M, et al. Gut Microbiota in Patients With Irritable Bowel Syndrome—A Systematic Review. Gastroenterology. 2019 Jul;157(1):97–108.

11. Luczynski P, McVey Neufeld K-A, Oriach CS, Clarke G, Dinan TG, Cryan JF. Growing up in a Bubble: Using Germ-Free Animals to Assess the Influence of the Gut Microbiota on Brain and Behavior. Int J Neuropsychopharmacol. 2016 Feb 23;19(8):pyw020.

12. Asha MZ, Khalil SFH. Efficacy and Safety of Probiotics, Prebiotics and Synbiotics in the Treatment of Irritable Bowel Syndrome. Sultan Qaboos Univ Med J. 2020 Feb;20(1):e13–24.

13. Dale HF, Rasmussen SH, Asiller ÖÖ, Lied GA. Probiotics in Irritable Bowel Syndrome: An Up-to-Date Systematic Review. Nutrients. 2019 Sep 2;11(9):2048.

14. Ford AC, Harris LA, Lacy BE, Quigley EMM, Moayyedi P. Systematic review with meta-analysis: the efficacy of prebiotics, probiotics, synbiotics and antibiotics in irritable bowel syndrome. Aliment Pharmacol Ther. 2018 Nov;48(10):1044–60.

15. Liang D, Longgui N, Guoqiang X. Efficacy of different probiotic protocols in irritable bowel syndrome: A network meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2019 Jul;98(27):e16068.

16. Niu H-L, Xiao J-Y. The efficacy and safety of probiotics in patients with irritable bowel syndrome: Evidence based on 35 randomized controlled trials. Int J Surg Lond Engl. 2020 Mar;75:116–27.

17. Sun J-R, Kong C-F, Qu X-K, Deng C, Lou Y-N, Jia L-Q. Efficacy and safety of probiotics in irritable bowel syndrome: A systematic review and meta-analysis. Saudi J Gastroenterol Off J Saudi Gastroenterol Assoc. 2020 Apr;26(2):66–77.

18. Le Morvan de Sequeira C, Kaeber M, Cekin SE, Enck P, Mack I. The Effect of Probiotics on Quality of Life, Depression and Anxiety in Patients with Irritable Bowel Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Clin Med. 2021 Aug 8;10(16):3497.

19. Li B, Liang L, Deng H, Guo J, Shu H, Zhang L. Efficacy and Safety of Probiotics in Irritable Bowel Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Pharmacol [Internet]. 2020 Apr;11(April). Available from: https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fphar.2020.00332/full

20. Wen Y, Li J, Long Q, Yue C-C, He B, Tang X-G. The efficacy and safety of probiotics for patients with constipation-predominant irritable bowel syndrome: A systematic review and meta-analysis based on seventeen randomized controlled trials. Int J Surg Lond Engl. 2020 Jul;79:111–9.

21. Xu H-L, Zou L-L, Chen M-B, Wang H, Shen W-M, Zheng Q-H, et al. Efficacy of probiotic adjuvant therapy for irritable bowel syndrome in children: A systematic review and meta-analysis. PloS One. 2021;16(8):e0255160.

22. Informatie - Keuzehulp [Internet]. [cited 2021 Nov 2]. Available from: https://www.keuzehulp.info/pp/prikkelbaredarmsyndroom/intro/12

23. REDUCE PDS [Internet]. Prikkelbare Darm Syndroom Belangenorganisatie. [cited 2021 Nov 2]. Available from: https://www.pdsb.nl/reduce/

24. Hungin APS, Mitchell CR, Whorwell P, Mulligan C, Cole O, Agréus L, et al. Systematic review: probiotics in the management of lower gastrointestinal symptoms – an updated evidence‐based international consensus. Aliment Pharmacol Ther. 2018 Apr;47(8):1054–70.

25. Quigley EMM, Fried M, Gwee KA, Khalif I, Hungin APS, Lindberg G, et al. World gastroenterology organisation global guidelines irritable bowel syndrome a global perspective update September 2015. J Clin Gastroenterol. 2016;50(9):704–13.

26. van der Geest AM, Besseling-van der Vaart I, Schellinger-de Goede EM, van der Waal MB, Claassen E, Flach J, et al. Multispecies probiotics promote perceived human health and wellbeing: insights into the value of retrospective studies on user experiences. Benef Microbes. 2021 Aug 30;1–18.

‍