Mindbody technieken effectief bij darmaandoeningen

Beïnvloeding darmen heeft effect op hersenen en andersom

De microbiota-darm-hersenas, de communicatie tussen de darmbacteriën, de darmen en de hersenen, speelt volgens een groeiende hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek een rol bij zowel hersen- als darmaandoeningen. Dankzij deze communicatieroutes is het mogelijk om via de hersenen de darmen te beïnvloeden en andersom. Modulatie van de darmmicrobiota door verandering van bijvoorbeeld voeding of het gebruik van probiotica wordt gezien als mogelijke nieuwe manier om via de darmen hersenaandoeningen te behandelen. En beïnvloeding van de hersenen, bijvoorbeeld door middel van zogenaamde mindbody technieken, kan helpen om de symptomen van darmproblemen te verbeteren. Een bekend voorbeeld hiervan is het gebruik van hypnotherapie bij functionele buikklachten bij kinderen, een methode die inmiddels opgenomen is in medische richtlijnen.(1)

Belangrijke rol voor de nervus vagus

De nervus vagus (de 10 hersenzenuw) vormt een van de communicatieroutes van de microbiota-darm-hersenas. Deze zenuw loopt vanaf de hersenstam naar alle organen, waaronder het maag-darmkanaal. De nervus vagus vormt het belangrijkste onderdeel van het parasympathische zenuwstelsel en is verantwoordelijk voor een scala aan lichaamsfuncties, waaronder stemming, immuunreactie, spijsvertering en hartritme.(2)

Nervus vagus stuurt organen aan en ontspant het lichaam

Het parasympathische zenuwstelsel is het deel van het zenuwstelsel dat zorgt voor ontspanning na inspanning. Het brengt de hartslag omlaag, reguleert de ademhaling, stimuleert de spijsvertering en zorgt ervoor dat het lichaam van de vlucht-of-vecht-reactie overgaat naar de rest-and-digest-reflex. 80% van de zenuwvezels van de nervus vagus is afferent, wat wil zeggen dat zij signalen vanuit het lichaam doorgeven aan de hersenen. Deze zenuw innerveert onder andere de ogen, longen en keel. Signalen vanuit deze organen laten het brein weten of het lichaam veilig is en kan ontspannen. De nervus vagus speelt ook een rol bij de afscheiding van allerlei hormonen, zoals honger- en verzadigingshormonen en stresshormonen, en bij de immuunreactie. Activatie van de nervus vagus remt de hoeveelheid stresshormonen en ontstekingsbevorderende cytokines die bij stress vrijkomen in het lichaam, waardoor de stressrespons en de ontstekingsreactie afnemen.(3)

Langdurige stress ontregelt de nervus vagus

Langdurige stress zorgt voor afname van de vagale tonus (de activiteit van de nervus vagus). Een verminderde vagale tonus zorgt ervoor dat de nervus vagus minder goed werkt: Het lichaam kan moeilijker ontspannen na stress, de spijsvertering werkt minder goed en het immuunsysteem blijft ontstekingsbevorderende stoffen produceren. Dit kan leiden tot laaggradige ontsteking en dysbiose van de darmmicrobiota. Een lage vagale tonus en dysbiose van de darmmicrobiota is geassocieerd met verschillende aandoeningen, waaronder prikkelbaredarmsyndroom, de ziekte van Crohn, Parkinson en depressie.(4–8)

Het stimuleren van de nervus vagus helpt om de vagale tonus te verbeteren en remt de productie van ontstekingsbevorderende cytokines. Dit kan door middel van een elektrode waarmee de zenuw kunstmatig geprikkeld wordt. Het kan echter ook met zogenaamde mindbody technieken, zoals yoga, meditatie, mindfulness en hypnotherapie.

Mindbody technieken bij IBD en PDS

Darmontstekingsziekten (inflammatory bowel diseases of IBD) en prikkelbaredarmsyndroom (PDS) zijn aandoeningen waarbij stress een grote rol speelt. Stress kan zorgen voor flare-ups bij IBD en voor verergering van de symptomen bij PDS.(9,10) Een groeiend aantal onderzoeken laat positieve effecten zien van behandelingen gericht op ontspanning bij IBD in vergelijking met een controlegroep. Dit geldt zowel voor mindfulness, meditatie, yoga en hypnotherapie. De vagale tonus verbetert en patiënten hebben minder pijn en angstigheid en ervaren een verbetering van de kwaliteit van leven.(2,11,12)

Ook bij PDS laten hypnotherapie en yoga positieve resultaten zien in vergelijking met controles. Zo zorgde hypnotherapie voor een afname van de symptomen in ernst en frequentie. Volgens sommige onderzoeken was yoga bij PDS zelfs effectiever dan behandeling met medicatie en net zo effectief als het aanpassen van de voeding. Yoga hielp om zowel fysieke als mentale symptomen te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren.(11,13,14)

Communicatie tussen darmen en hersenen biedt therapeutische mogelijkheden

De nervus vagus is een belangrijk onderdeel van de darm-hersenas en speelt een rol bij het verminderen van de stress- en de ontstekingsreacties in het lichaam. Langdurige stress kan ertoe leiden dat de nervus vagus minder goed werkt en daarmee bijdragen aan het ontstaan van chronische darmaandoeningen. Verbetering van de vagale tonus door mindbody technieken heeft een positief effect op aandoeningen als IBD en PDS.

Referenties

1.           Richtlijn - NVK[Internet]. [geciteerd 28 september 2022]. Beschikbaar op: https://www.nvk.nl/themas/kwaliteit/richtlijnen/richtlijn?componentid=189104128&tagtitles=Maag-Darm-Leverziekten%252b(MDL)%2CSociale%252ben%252bPsychosociale%252bkindergeneeskunde

2.           BreitS, Kupferberg A, Rogler G, Hasler G. Vagus Nerve as Modulator of the Brain–Gut Axis in Psychiatric and Inflammatory Disorders. Front Psychiatry. 13 maart2018;9:44.

3.           APAN. The Role of the Vagus Nerve in Stress Management and Wellbeing [Internet]. APAN.2020 [geciteerd 29 september 2022]. Beschikbaar op: https://apanetwork.com/wisdom-for-life-and-business-in-changing-times/2020/the-role-of-the-vagus-nerve-in-stress-management-and-wellbeing

4.           Pellissier S, DantzerC, Mondillon L, Trocme C, Gauchez AS, Ducros V, e.a. Relationship between vagaltone, cortisol, TNF-alpha, epinephrine and negative affects in Crohn’s diseaseand irritable bowel syndrome. PloS One. 2014;9(9):e105328.

5.           Mogilevski T, BurgellR, Aziz Q, Gibson PR. Review article: the role of the autonomic nervous systemin the pathogenesis and therapy of IBD. Aliment Pharmacol Ther. oktober2019;50(7):720–37.

6.           Li Y, Wang J, Li X,Jing W, Omorodion I, Liu L. Association Between Heart Rate Variability andParkinson’s Disease: A Meta-analysis. Curr Pharm Des. 2021;27(17):2056–67.

7.           Arneth BM. Gut-brainaxis biochemical signalling from the gastrointestinal tract to the centralnervous system: gut dysbiosis and altered brain function. Postgrad Med J.augustus 2018;94(1114):446–52.

8.           Bonaz B, Bazin T,Pellissier S. The Vagus Nerve at the Interface of the Microbiota-Gut-BrainAxis. Front Neurosci [Internet]. 2018[geciteerd 13 juli 2022];12. Beschikbaar op:https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnins.2018.00049

9.           Sun Y, Li L, Xie R,Wang B, Jiang K, Cao H. Stress Triggers Flare of Inflammatory Bowel Disease inChildren and Adults. Front Pediatr. 24 oktober 2019;7:432.

10.         Pellissier S, Bonaz B.Chapter Eleven - The Place of Stress and Emotions in the Irritable BowelSyndrome. In: Litwack G, redacteur. Vitamins andHormones [Internet]. Academic Press; 2017 [geciteerd 29 september 2022]. p.327–54. (Anxiety; vol. 103). Beschikbaar op:https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0083672916300474

11.         Peters S, Muir J,Gibson P. Review article: Gut-directed hypnotherapy in the management ofirritable bowel syndrome and inflammatory bowel disease. Aliment PharmacolTher. 10 april 2015;41.

12.         Wilke E, Reindl W,Thomann PA, Ebert MP, Wuestenberg T, Thomann AK. Effects of yoga ininflammatory bowel diseases and on frequent IBD-associated extraintestinal symptomslike fatigue and depression. Complement Ther Clin Pract. november2021;45:101465.

13.         Krouwel M, Farley A,Greenfield S, Ismail T, Jolly K. Systematic review, meta-analysis with subgroupanalysis of hypnotherapy for irritable bowel syndrome, effect of interventioncharacteristics. Complement Ther Med. 1 maart 2021;57:102672.

14.         D’Silva A, MacQueen G,Nasser Y, Taylor LM, Vallance JK, Raman M. Yoga as a Therapy for IrritableBowel Syndrome. Dig Dis Sci. september2020;65(9):2503–14.

‍