5
December
2022

Migraine en de darm-hersenas

Veel factoren spelen een rol bij migraine. Onderzoek toont aan dat de microbiota-darm-hersenas daar waarschijnlijk een van is.

Wat is migraine

Migraine, een vorm van heftige hoofdpijn, wordt tegenwoordig beschouwd als een hersenaandoening. Meer dan 10% van de Nederlandse bevolking, zowel mannen als vrouwen, heeft er jaarlijks last van. Bij vrouwen komt migraine echter ruim twee keer vaker voor, met name in de vruchtbare leeftijd. Ook jonge kinderen kunnen al migraine krijgen.(1–3)

 

Nog onduidelijk hoe migraine ontstaat

Hoe migraine precies ontstaat is nog altijd niet helemaal duidelijk. Mensen die last hebben van migraine zijn gevoeliger voor bepaalde prikkels. Deze overgevoeligheid is waarschijnlijk deels genetisch. Bij meer dan de helft van de vrouwen speelt de hormonale cyclus een rol. Daarnaast lijken stress, visuele prikkels, een onregelmatig leven en slaapgebrek ook een aanval te kunnen uitlokken.(4) Inmiddels is duidelijk dat bij een migraineaanval de hersenen tijdelijk ontregeld raken, met name de hersenstam. Hierdoor komen er allerlei signaalstoffen vrij die de zenuwen en bloedvaten in de hersenen prikkelen. Dit leidt tot hoofdpijn. De medicamenteuze behandeling van migraine is vaak gericht op deze signaalstoffen.(3,5)

 

Comorbiditeit: depressie en maag-darmaandoeningen

Migraine komt vaak voor in combinatie met andere aandoeningen. Mensen die leiden aan migraine hebben bijvoorbeeld een verhoogd risico op het ontwikkelen van een depressie en mensen met een depressie hebben een verhoogd risico op migraine. Dit komt mogelijk doordat aan beide aandoeningen dezelfde onderliggende mechanismen ten grondslag liggen. Met name bij mensen die chronische migraine hebben komt depressie vaker voor.(4,6)  

Onderzoek laat zien dat ook patiënten met maag-darmaandoeningen een hoger risico hebben op migraine: PDS-patiënten hebben bijvoorbeeld ruim twee keer vaker last van migraine dan gezonde mensen.(7) Een mogelijke oorzaak hiervan kan een verstoring van de darm-hersenas zijn. Onderzoek onder een kleine groep jonge vrouwen met PDS, waarvan de helft last had van migraine, liet zien dat de darmmicrobiota van de PDS-patiënten met migraine significant afweek van die van de PDS-patiënten zonder migraine.(8) Maag-darmklachten komen echter ook meer voor bij mensen met migraine, ook als ze geen maag-darmaandoening hebben. Zo zijn misselijkheid en braken tijdens een migraineaanval vaak voorkomende symptomen.

Vanwege dit samengaan van maag-darmklachten en/of depressie en migraine wordt er sinds een aantal jaar onderzoek gedaan naar de rol van de microbiota-darm-hersenas bij migraine.(7,9) De hoeveelheid onderzoek is echter nog beperkt, waardoor nog veel onduidelijk is.

 

De microbiota bij migraine

Er zijn aanwijzingen dat de darmmicrobiota van mensen met migraine verstoord is. Dat bleek bijvoorbeeld uit een onderzoek onder oudere vrouwen van wie de helft migraine had. Vergelijking van de microbiota van de migrainepatiënten met die van de gezonde controles liet zien dat de eerste groep een minder diverse darmmicrobiota heeft. Ook de samenstelling was anders: de migrainepatiënten bleken minder gunstige bacteriën in hun darmen te hebben dan de gezonde controles.(10)

 

Rol microbiota-darm-hersenas

Dysbiose van de darmmicrobiota kan leiden tot een slechter functionerende darmbarrière. Hierdoor kunnen er stoffen in het lichaam terechtkomen die daar niet thuis horen. Deze kunnen een ontstekingsreactie uitlokken, waarbij ontstekingsbevorderende cytokines vrijkomen. Van deze stoffen is bekend dat ze de uiteinden van afferente zenuwen (die vanuit het lichaam naar de hersenen lopen) gevoeliger kunnen maken, waardoor iemand eerder pijn voelt.(9) Bij migrainepatiënten lijken er meer ontstekingsbevorderende stoffen in het bloed te zitten dan bij gezonde controles, wat mogelijk een rol speelt bij ontstaan van migraineaanvallen.(11,12)

Bepaalde bacteriën kunnen korteketenvetzuren (KKVZ) produceren. De eerste onderzoeken naar de darmmicrobiota van migrainepatiënten laat echter zien dat zij minder bacteriën hebben die KKVZ kunnen produceren. Dit speelt mogelijk een rol bij het ontstaan van migraine, want KKVZ zijn in staat om de darmbarrièrefunctie te verbeteren en de ontstekingsreactie in het lichaam te remmen. Dit werd bijvoorbeeld aangetoond bij muizen. Het oraal toedienen van KKVZ bij muizen met migraine hielp de darmbarrière herstellen en maakte de muizen minder gevoelig voor pijn.(13,14)

 

 

Probiotica

Probiotica zijn, net als bepaalde darmbacteriën, in staat om de darmbarrièrefunctie te verbeteren en ontstekingsreacties in het lichaam te verminderen. Daarnaast vormen probiotica een eenvoudige manier om dysbiose te verbeteren en de productie van KKVZ te stimuleren.(15) Er is echter nog niet veel onderzoek gedaan naar het effect van probiotica bij migraine, en de resultaten zijn wisselend. In een kleinschalig gerandomiseerd klinisch onderzoek werd geen significant verschil gevonden tussen de probioticagroep en de placebogroep.(16) Ook de eerste meta-analyse die tot nog toe is uitgevoerd laat geen significant effect zien op de frequentie en de heftigheid van de migraine.

Open label onderzoeken, waarbij geen controlegroep en placebo gebruikt wordt, laten wel een effect zien: Zo liet een pilot-onderzoek met een multispecies probioticum na 12 weken een significante afname van het aantal migrainedagen zien.(16) Een open label onderzoek onder meer dan 1000 migrainepatiënten zorgde ook voor een significante afname van het aantal migrainedagen. Daarnaast was er ook sprake van een significante afname van het gebruik van pijnstillers en de intensiteit van de hoofdpijn. Tot slot verminderden migrainegerelateerde symptomen, zoals misselijkheid en lichtgevoeligheid, sterk.(17)

Probiotica lijkt dus zinvol te kunnen zijn bij migraine, maar meer onderzoek is nodig om dit effect te bevestigen en om duidelijkheid te krijgen of sommige migrainepatiënten misschien beter reageren op probiotica dan anderen en waarom. Goed placebogecontroleerd onderzoek in deze groep is echter lastig, omdat er een groot placebo-effect is en de ernst en het verloop van de aanvallen sterk kunnen wisselen. Dat is mogelijk een reden waarom er tot nog toe nauwelijks succesvolle RCT’s zijn geweest met probiotica bij migraine. 

 

Referenties

 

1.           Migraine| Leeftijd en geslacht | Volksgezondheid en Zorg [Internet]. [geciteerd 17 november 2022]. Beschikbaar op:https://www.vzinfo.nl/migraine/leeftijd-en-geslacht

2.           Hoofdpijn| NHG-Richtlijnen [Internet]. [geciteerd 25 augustus 2022]. Beschikbaar op:https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/hoofdpijn

3.           LUMC. Migraine | LUMC [Internet]. [geciteerd 27 juni 2022]. Beschikbaar op:https://www.lumc.nl/org/hoofdpijn-onderzoek/info-migraine/

4.           Migraine| Oorzaken en gevolgen | Volksgezondheid en Zorg [Internet]. [geciteerd 17 november 2022]. Beschikbaar op:https://www.vzinfo.nl/migraine/oorzaken-en-gevolgen

5.           Wat is migraine? [Internet]. Hersenstichting. [geciteerd 29 augustus 2022].Beschikbaar op: https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/migraine/

6.           Amiri S, Behnezhad S, Azad E. Migraine headache and depression in adults: a systematic Review and Meta-analysis. neuropsychiatrie. 1 september2019;33(3):131–40.

7.           Welander NZ, Olivo G, Pisanu C, Rukh G, Schiöth HB, Mwinyi J. Migraine and gastrointestinal disorders in middle and old age: A UK Biobank study. Brain Behav. augustus 2021;11(8):e2291.

8.           Georgescu D, Reisz D, Gurban CV, Georgescu LA, Ionita I, Ancusa OE, e.a. Migraine in young females with irritable bowel syndrome: still a challenge. Neuropsychiatr Dis Treat. 20december 2017;14:21–8.

9.           Arzani M, Jahromi SR, Ghorbani Z, Vahabizad F, Martelletti P, Ghaemi A, e.a. Gut-brain Axis and migraine headache: a comprehensive review. J Headache Pain. 13 februari2020;21(1):15.

10.         Chen J, Wang Q, Wang A, Lin Z. Structural and Functional Characterization of the Gut Microbiota in Elderly Women With Migraine. Front Cell Infect Microbiol. 29 januari2020;9:470.

11.         Martami F, Razeghi Jahromi S, Togha M, Ghorbani Z, Seifishahpar M, Saidpour A. The serum level of inflammatory markers in chronic and episodic migraine: a case-control study. Neurol Sci Off J Ital Neurol Soc Ital Soc Clin Neurophysiol. oktober2018;39(10):1741–9.

12.         Kursun O, Yemisci M, van den Maagdenberg AMJM, Karatas H. Migraine and neuroinflammation: the inflammasome perspective. J Headache Pain. 10 juni 2021;22(1):55.

13.         Lanza M, Filippone A, Casili G, Giuffrè L, Scuderi SA, Paterniti I, e.a. Supplementation with SCFAs Re-Establishes Microbiota Composition and Attenuates Hyperalgesia and Pain in a Mouse Model of NTG-Induced Migraine. Int J Mol Sci. 27 april 2022;23(9):4847.

14.         Corrêa-Oliveira R, Fachi JL, Vieira A, Sato FT, Vinolo MAR. Regulation of immune cell function by short-chain fatty acids. Clin Transl Immunol. 22 april 2016;5(4):e73.

15.         Plaza-Diaz J,Ruiz-Ojeda FJ, Gil-Campos M, Gil A. Mechanisms of Action of Probiotics. AdvNutr. januari 2019;10(Suppl 1):S49–66.

16.         de Roos NM, Giezenaar CGT, Rovers JMP, Witteman BJM, Smits MG, van Hemert S. The effects of the multispecies probiotic mixture Ecologic®Barrier on migraine: results of an open-label pilot study. Benef Microbes. 2015;1(1):1–6.

17.         Straube A, Müller H, Stiegelbauer V, Frauwallner A. Migraine prophylaxis with a probiotic. Results of an uncontrolled observational study with 1,020 patients. MMW Fortschr Med.2018;160(Suppl 5):16–21.

4
January
2022

Hersenen

darm-hersen-as

microbiota-darm-hersen-as

probiotica