Microbiota raakt ontregeld door veel soorten antibiotica

Onderzoekers van de Universiteit van Bristol hebben gekeken naar de invloed van verschillende, veelgebruikte antibioticasoorten op de microbiota. Hiervoor hebben zij 31 verschillende studies onderzocht in een systematische review. Daarmee geeft dit een goed overzicht van wat er op dit moment bekend is over de impact van antibiotica op de microbiota.

In het onderzoek is gekeken naar het effect van eenmalig antibioticagebruik door zowel kinderen als volwassenen. Meer dan de helft van de onderzoeken was gedaan in gezonde vrijwilligers. De overige onderzoeken zijn gedaan met deelnemers die antibiotica voorgeschreven kregen ter behandeling van onder meer luchtweg- en urineweginfecties. In geen van de studies waren deelnemers opgenomen in een ziekenhuis en ze leden evenmin aan een chronische aandoening. De microbiota werd onderzocht in ontlastingmonsters, gebruikmakend van zowel klassieke kweekmethoden als moderne genetische methoden.

‍

Direct invloed op de samenstelling en diversiteit

De onderzochte antibiotica blijken direct de bacteriële samenstelling in de darmen te beïnvloeden: de diversiteit en soortenrijkdom nemen af, terwijl bepaalde bacteriesoorten duidelijk in aantal toe- en afnemen. Dit leidt tot dysbiose van de microbiota.

Met name amoxicilline, al dan niet in combinatie met clavulaanzuur, leidt tot een toename en overgroei van Enterobacteria. Dit zijn deels vaste bewoners van de darmen, maar hieronder vallen ook diverse ziekteverwekkers. Een aantal onderzoeken liet ook een toename zien van Candida, tot wel 6 weken na het einde van de kuur.

De onderzoeken lieten wisselende resultaten zien als het ging om de impact op samenstelling en aanwezigheid van de gunstige bacteriesoorten bifidobacteriën en lactobacillen. Wat het effect precies is, hangt mede af van hoe specifiek gekeken werd naar de samenstelling. Zo liet een onderzoek zien dat  het totale aantal Bifidobacteria niet veranderd was, maar dat als gevolg van antibioticagebruik de bacteriesoorten B. adolescentis en B. bifidum volledig verdwenen waren. Het verdwijnen van soorten, kan ook invloed hebben op de functionaliteit van de darmmicrobiota.*

‍‍

Langetermijneffecten

De negatieve impact van antibiotica op de microbiotasamenstelling, had niet alleen direct effect, maar ook op langere termijn. Zo liet de studie zien dat overgroei van bepaalde soorten, zoals Candida, wel tot 6 weken na gebruik van de antibiotica bleef. Ook bleek afname van de diversiteit langere tijd na het stoppen van de kuur aan te houden.

Gezien het feit dat veel van de gebruikte onderzoeken zijn uitgevoerd bij relatief gezonde deelnemers, die niet chronisch of regelmatig antibiotica gebruiken, ligt het in de lijn der verwachting dat de microbiota zich binnen 2-5 weken grotendeels hersteld. Dit komt omdat de darmmicrobiota van gezonde mensen relatief veerkrachtig is. Echter, zelfs een enkele kuur in relatief gezonde mensen leidt dus al tot een verstoring die enkele weken kan duren. Men kan zich voorstellen dat de impact van herhaald of chronisch antibioticagebruik dan waarschijnlijk nog veel groter is.

Antibioticagebruik heeft op lange termijn niet alleen effect op de samenstelling van de darmbacteriën, maar ook op de ontwikkeling van ziekte. Zo liet een van de onderzoeken, uitgevoerd bij 142 kinderen, zien dat macroliden (een antibioticasoort) vaak langdurig gebruikt worden en geassocieerd zijn met een verhoogd risico op astma en gewichtstoename. Vergelijkbare resultaten zijn recent gevonden in de Sarphati-reviews.

‍

Antibioticagebruik goed overwegen

Antibiotica zijn een belangrijke groep medicijnen, maar de toenemende resistentie vormt een behoorlijke bedreiging voor de volksgezondheid. Bovendien lijken antibiotica een ingrijpende invloed te hebben op de darmmicrobiota, met soms nadelige gevolgen voor de gezondheid op de lange termijn. Zorgvuldig gebruik van antibiotica blijft daarom van groot belang.

Lees hier het onderzoeksartikel

* B. adolescentis produceert onder andere verschillende vitamines in de darmen en B. bifidum speelt onder meer een rol bij het reguleren van het immuunsysteem.

‍