Lichaamsbeweging als antidepressivum

Regelmatige lichaamsbeweging lijkt een effectieve en gezonde manier te zijn om stress te bestrijden en depressie of angst te verminderen.(1) Hoe dat precies in zijn werk gaat, is nog niet volledig duidelijk. Uit recent onderzoek blijkt dat darmbacteriën mogelijk een bemiddelende rol spelen.

Darm-hersenas
Hoewel het exacte mechanisme nog onbekend is, zijn er aanwijzingen dat fysieke activiteit serotoninespiegels verhoogt, de activiteit van de HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier) reguleert en neuro-inflammatie remt.(2,3,4)
Het staat inmiddels vast dat de darmen en de hersenen op verschillende manieren met elkaar kunnen communiceren, waarbij de darmmicrobiota een centrale rol speelt. Dit fenomeen is beter bekend als de ‘microbiota-darm-hersenas’. Dierstudies hebben laten zien dat het transplanteren van de darmmicrobiota van depressieve patiënten naar steriele muizen of muizen die een antibioticakuur hebben ondergaan, resulteert in depressief gedrag bij deze dieren. Het lijkt er dus op dat de samenstelling van de darmmicrobiota invloed heeft op de gemoedstoestand.(5,6,7)
Zou de darmmicrobiota dan ook een bemiddelende rol kunnen spelen bij het gunstige effect dat lichaamsbeweging heeft op stress gerelateerde en depressiesymptomen?

Darmmicrobiota als bemiddelaar
Deze hypothese is inmiddels in meerdere dierstudies bevestigd.(8,9) Ook in humane studies is in de afgelopen jaren een positief verband aangetoond tussen lichaamsbeweging, de diversiteit van de darmmicrobiota en de aanwezigheid van gunstige bacteriesoorten. Zo kwam uit recent onderzoek naar voren dat lichaamsbeweging resulteert in een toename van de bacteriegroep Firmicutes ten opzichte van Bacteroidetes en een verhoging van het aantal Actinobacteriën. Meer specifiek stelden de onderzoekers bij gezonde jongemannen een toename vast van Blautia-, Bifidobacterium-, en Ruminococcus-soorten als reactie op negen weken intensieve training.(10) Eerder zagen Allen et al. dat Faecalibacterium- en Roseburia-soorten toenamen als gevolg van zes weken duurtraining door mensen die normaal gesproken een zittend leven leidden.(11) En het interessante is dat verbeteringen in fitness-score en geestelijk welzijn samen blijken te hangen met veranderingen in specifieke bacteriegroepen in de darmen. Dat betekent dat ook bij mensen de darmmicrobiota bijdraagt aan de gunstige invloed van lichaamsbeweging op processen in het brein.
Er zijn verschillende stofwisselingspaden waarlangs de darmbacteriën de gemoedstoestand kunnen beïnvloeden: via de nervus vagus, de productie van serotonine in de darm, de regulering van de HPA-as, de productie van korteketenvetzuren (ontstekingsremmend) en de productie van darmhormonen.(12-15) Deze microbiota-darm-hersenas werkt twee kanten op: aan de ene kant beïnvloeden darmbacteriën de hersenen en daarmee gedrag (bijvoorbeeld depressie) en aan de andere kant beïnvloedt gedrag (zoals lichaamsbeweging) de darmmicrobiota.

Openstaande vragen
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de samenstelling van de darmmicrobiota een bemiddelende rol speelt bij het effect van lichaamsbeweging op het mentale welzijn. Maar er zijn nog veel openstaande vragen. Welk effect heeft de duur en de intensiteit van de lichamelijke inspanning? Welke bacteriën spelen een centrale rol? Kunnen probiotica het effect versterken? En welke dan? Er is dringend behoefte aan meer onderzoek om deze vragen te kunnen beantwoorden.

1.         Schuch FB, Stubbs B. The role of exercise in preventing and treating depression. CurrSports Med Rep. 2019;18(8):299-304.

2.         ErnstC, Olson AK, Pinel JPJ, Lam RW, Christie BR. Antidepressant effects ofexercise: evidence for an adult-neurogenesis hypothesis? J PsychiatryNeurosci. 2006;31(2):84-92.

3.         Zhang W, Wang T, Wang A. Impact of Physical Activity Intensity on Longitudinal Trajectoriesof Cognitive Function and Depressive Symptoms in Middle-aged and Older Chinese Adults: A Longitudinal Study. Published online 2022.

4.         Ignácio ZM, da Silva RS, Plissari ME, Quevedo J, Réus GZ. Physical exercise and neuroinflammation in major depressive disorder. Mol Neurobiol.2019;56(12):8323-8335.

5.         DaltonA, Mermier C, Zuhl M. Exercise influence on the microbiome–gut–brain axis. Gut Microbes. 2019;10(5):555-568.

6.         ZhengP, Zeng B, Zhou C, et al. Gut microbiome remodeling induces depressive-likebehaviors through a pathway mediated by the host’s metabolism. MolPsychiatry. 2016;21(6):786-796.

7.         Kelly JR, Borre Y, O’Brien C, et al. Transferring the blues: depression-associatedgut microbiota induces neurobehavioural changes in the rat. J Psychiatr Res.2016;82:109-118.

8.         ShengL, Wang Y, Jiang A, Zhou Y, Zhou H. Effect of Regular Physical Exercise on GutMicrobiota and Depressive Behaviors in Rats. J Food Qual.2021;2021.

9.         Queipo-OrtuñoMI, Seoane LM, Murri M, et al. Gutmicrobiota composition in male rat models under different nutritional statusand physical activity and its association with serum leptin and ghrelin levels.PLoS One. 2013;8(5):e65465.

10.       Donati Zeppa S, Amatori S, Sisti D, et al. Nine weeks of high-intensity indoor cyclingtraining induced changes in the microbiota composition in non-athlete healthymale college students. J Int Soc Sports Nutr. 2021;18(1):1-14.

11.       Allen JM, Mailing LJ, Niemiro GM, et al. Exercisealters gut microbiota composition and function in lean and obese humans. MedSci Sport Exerc. 2018;50(4):747-757.

12.       NayK, Smiles WJ, Kaiser J, et al. Molecular mechanisms underlying the beneficialeffects of exercise on brain function and neurological disorders. Int J Mol Sci. 2021;22(8):4052.

13.       Clarke SF, Murphy EF, O’Sullivan O, et al. Exerciseand associated dietary extremes impact on gut microbial diversity. Gut.2014;63(12):1913-1920.

14.       Mailing LJ, Allen JM, Buford TW, Fields CJ, Woods JA. Exercise and the gut microbiome: a review of the evidence, potential mechanisms, and implications for humanhealth. Exerc Sport Sci Rev. 2019;47(2):75-85.

15.       Clark A, Mach N. Exercise-induced stress behavior, gut-microbiota-brain axis and diet: a systematic review for athletes. J Int Soc Sports Nutr. 2016;13(1):43.

‍