Copyright
Winclove
.svg)
Dit artikel belicht de interactie tussen voeding, de samenstelling van de microbiota en het effect op de darmen bij PDS-patiënten.
Prikkelbare darmsyndroom (PDS) is een functionele aandoening veroorzaakt door uiteenlopende factoren. Voeding en de microbiota beïnvloeden elkaar en spelen een rol bij PDS-klachten. Dit artikel belicht de interactie tussen voeding, de samenstelling van de microbiota en het effect op de darmen bij PDS-patiënten. Daarnaast wordt gekeken naar de mogelijkheden van probiotica als behandeling.
Prikkelbare darmsyndroom (PDS), ook wel spastische darm, spastische colon of irritable bowel syndrome (IBS) genoemd, is de meest gediagnosticeerde chronische darmstoornis in Nederland. Het is een heterogene functionele aandoening die gekenmerkt wordt door buikpijn en/of darmklachten in combinatie met een veranderde stoelgang, waarbij geen andere aandoeningen aanwezig zijn die deze symptomen kunnen veroorzaken. (1, 2) PDS komt voor bij 5-20% van de Nederlandse bevolking, met name bij vrouwen. (2)
De pathofysiologie van PDS is nog niet volledig duidelijk, maar bekend is dat uiteenlopende factoren betrokken zijn bij het ontstaan ervan. Een van die factoren is de microbiota. De afgelopen jaren is de aandacht voor de rol hiervan bij PDS sterk toegenomen.
De samenstelling van de microbiota wordt door verschillende factoren beïnvloed, waaronder het voedingspatroon, blootstelling aan pathogenen en aan medicatie (met name antibiotica). Recente onderzoeken laten zien dat de microbiota van PDS-patiënten over het algemeen verschilt van die van gezonde personen, niet alleen wat betreft hoeveelheid en samenstelling van de bacteriën, maar ook wat betreft de verdeling over het maag-darmkanaal.(3)
Vooral de fecale microbiota van PDS-patiënten met voornamelijk diarree verschilt van die van gezonde personen.(4) Daarnaast verschillen de microbiota van mensen met PDS-diarree en mensen met PDS-constipatie van elkaar. Dit verschil kan echter ook het gevolg zijn van de consistentie van de ontlasting. In beide gevallen zijn er minder bacteriën (Lactobacillen en Bifidobacteriën) aanwezig die voor een zuur milieu in de darm zorgen. Een minder zuur milieu is o.a. bevorderlijk voor de groei van pathogenen. Ook kan veranderde samenstelling van de microbiota in de dikke darm leiden tot een afwijkend fermentatiepatroon, wat kan bijdragen aan PDS-klachten. (5-7)
Andere onderzoeken laten een verband zien tussen PDS en SIBO (small intestinal bacterial overgrowth), wat een aanwijzing kan zijn dat er ook in de dunne darm sprake is van een afwijkende microbiota. (3)
Voeding heeft invloed op de samenstelling van de microbiota. (6, 7) Zo is uit onderzoek bekend geworden dat mensen die een voornamelijk plantaardig voedingspatroon hebben andere bacteriën bij zich dragen dan mensen die vooral veel vetten en proteïnen eten. Vet en proteïnen zorgen onder meer voor een grotere afscheiding van galzuren in de darm, die remmend kunnen werken op de groei van bepaalde bacteriën en zo de microbiota kunnen moduleren. (6)
Een rechtstreeks verband tussen voeding-microbiota-interactie enerzijds en PDS-klachten anderzijds is aangetoond in een onderzoek waarbij proefpersonen een dieet volgden dat rijk was aan fermenteerbare voedingsstoffen. Dit voedingspatroon zorgde zowel bij PDS-patiënten als bij gezonde controles voor een toename van buikklachten en gasproductie. De microbiota van de gezonde controles bleef echter stabiel, terwijl die van de PDS-patiënten veranderde van samenstelling. (6)
Veel mensen met PDS mijden zelf al bepaalde voedingsmiddelen, zoals bijvoorbeeld gist, omdat zij merken dat zij meer klachten krijgen na de consumptie ervan. Vermoedelijk wordt deze invloed gedeeltelijk uitgeoefend via de microbiota. (7) Een voorbeeld van voedingsmiddelen die mogelijk klachten kunnen uitlokken zijn producten die FODMAPs bevatten.
FODMAPs (fermenteerbare oligo-, di-, mono-sachariden en polyolen) zijn een grote groep van kleine, onverteerbare koolhydraten die veel in voeding voorkomen en die door bacteriën in de dikke darm worden vergist. Levensmiddelen die FODMAPs bevatten zijn bijvoorbeeld uien en knoflook, maar ook granen en peulvruchten. De fermentatieproducten hiervan, zoals gassen en korte ketenvetzuren, kunnen voor PDS-klachten zorgen, zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid, kramp en diarree. (6, 8) Het laag-FODMAP-dieet, waarbij deze producten worden vermeden, wordt sinds enkele jaren gezien als een effectieve manier om PDS-klachten te verminderen. Nadeel van deze manier van eten is dat het vaak erg beperkend is, waardoor het soms moeilijk is vol te houden en er een risico bestaat op een tekort aan bepaalde nutriënten. (9)
Gezien de relatie tussen de samenstelling van de microbiota en PDS-klachten lijkt er een rol te zijn weggelegd voor probiotica bij de verlichting van klachten. Twee systematische reviews, waaronder een meta-analyse, tonen aan dat probiotica kunnen helpen bij PDS. Zo kunnen probiotica zorgen voor afname van buikpijn, opgeblazen gevoel en winderigheid en een verbetering van de kwaliteit van leven. (10, 11) Een recente dubbelblinde, placebogecontroleerde RCT toonde aan dat een multispecies probioticum opgelost in water significant effectiever is bij de behandeling van PDS dan een placebo. (12)
Probiotica was ook een van de tien behandelopties waaruit PDS-patiënten konden kiezen tijdens het project Reduce PDS. Dit project is enkele jaren geleden gestart in 15 verschillende Nederlandse ziekenhuizen, om te onderzoeken of een uitgebreide uitleg van dit complexe syndroom en de betrokkenheid van patiënten bij de keuze uit meerdere behandelopties tot acceptatie van de klachten en een betere kwaliteit van leven kan leiden. De resultaten van dit project, dat eind maart 2016 wordt afgerond, zijn op dit moment nog niet bekend.
In de praktijk blijkt niet elke patiënt baat te hebben bij probiotica. Dit hangt mogelijk samen met de sterk uiteenlopende oorzaken van de klachten . Daarom is het van belang te achterhalen wat het uitlokkende moment is geweest. Zijn de klachten ontstaan na antibioticagebruik of een doorgemaakte darminfectie, dan kan probiotica waarschijnlijk uitkomst bieden. Ligt een verleden met misbruik aan de basis van de PDS-klachten, dan moet eerder gedacht worden aan bekkenbodemtherapie. Voordat met probiotica gestart wordt, is het dus van belang eerst uit te zoeken wanneer de PDS-klachten zijn ontstaan.
PDS
Microbiota
probiotica
FODMAP