Het metabool syndroom: inzichten en interventies

Het metabool syndroom is een complexe leefstijlgerelateerde aandoening die steeds vaker voorkomt in onze samenleving.  Het metabool syndroom bestaat uit een verzameling van risicofactoren die de kans op metabole ziekten zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 aanzienlijk verhogen. Deze risicofactoren omvatten onder andere een verhoogde bloeddruk, verhoogde bloedsuikerwaarden, abnormale cholesterol- of triglyceridenwaarden en een teveel aan vet rond de buik. Het metabool syndroom wordt gediagnosticeerd als er minimaal drie van de volgende vijf criteria aanwezig zijn:  

• een buikomvang > 94 cm bij mannen of > 80 cm bij vrouwen

• verhoogde nuchtere bloedsuiker (≥ 5,6 mmol/l)

• verhoogde triglyceriden ≥ 1,7 mmol/l

• verlaagd HDL-cholesterol < 1,0 mmol/l bij mannen of < 1,3 mmol/l bij vrouwen

• verhoogde bloeddruk ≥ 130/85 mmHg

‍

Het belang van tijdige herkenning

In Nederland heeft naar schatting 20% tot 30% van de volwassenen het metabool syndroom. Dit percentage varieert afhankelijk van leeftijd, geslacht en andere demografische factoren. Vooral ouderen en werknemers in lager geschoolde beroepsgroepen hebben een verhoogd risico. Het is een aandoening die vaak onopgemerkt blijft, totdat er al ernstige gezondheidsproblemen zijn ontstaan zoals hart- en vaatziekten of diabetes. Een vroegtijdige herkenning kan bijdragen aan het voorkomen van deze ernstige aandoeningen. Als zorgprofessional is het goed om alert te zijn op de verschillende symptomen waaraan het metabool syndroom herkend kan worden.  

‍

Symptomen van het metabool syndroom

Mensen met het metabool syndroom kunnen een breed scala aan gezondheidsklachten ervaren, vaak zonder direct te beseffen dat deze symptomen verband houden met het metabool syndroom. Ook voor gezondheidsprofessionals is het klachtenpatroon niet altijd meteen als zodanig te herkennen, mede doorat de diagnostiek van de verschillende klachten verschilt. Vaak worden de klachten afzonderlijk bekeken en behandeld, in plaats van in onderlinge samenhang.  

Veelvoorkomende klachten zijn:

• Chronische vermoeidheid als gevolg van insulineresistentie, waardoor de cellen minder efficiënt energie uit glucose kunnen halen.

• Frequente milde tot ernstige hoofdpijn, die vaak gerelateerd is aan hoge bloeddruk en duizeligheid en een gevoel van druk in het hoofd met zich meebrengt.

• Verhoogde dorst en frequent urineren, tekenen van verhoogde bloedsuikerwaarden.

• Onverklaarbare gewichtstoename, vooral rond de buik, wat risicofactor is voor hart- en vaatziekten.

‍

Centrale werkingsmechanismen

De werkingsmechanismen die een rol spelen in het metabool syndroom zijn divers en complex. Een centrale rol wordt gespeeld door insulineresistentie en viscerale adipositas (vetophoping in de buik). Bij insulineresistentie zijn cellen in het lichaam verminderd gevoelig voor insuline, waardoor ze minder glucose opnemen. Lees in dit artikel meer over insulineresistentie. Bij viscerale adipositas hoopt vet zich op rond de organen in de buik. Dit is lang niet altijd direct zichtbaar, waardoor bij slanke mensen het metabool syndroom minder snel wordt herkend. Zowel viscerale adipositas als insulineresistentie dragen bij aan laaggradige ontstekingen. Dit zijn sluimerende ontstekingen die worden veroorzaakt door factoren zoals overgewicht, te weinig beweging, chronische stress, een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en insulineresistentie. Ze activeren het immuunsysteem langdurig, wat de insulinesignalering verstoort en insulineresistentie bevordert.

‍

De invloed van leefstijl

Leefstijl speelt een cruciale rol bij het ontstaan van het metabool syndroom. Het westerse voedingspatroon, rijk aan ongezonde vetten en suikers, kan leiden tot overgewicht en insulineresistentie. Gebrek aan lichaamsbeweging draagt bij aan de ophoping van vet rond de buik en verhoogt het risico op hoge bloeddruk en abnormale cholesterolwaarden. Chronische stress en onvoldoende slaap zorgt voor verstoring van de stofwisseling en de hormonale balans, wat het risico op het metabool syndroom verder vergroot.

Leefstijlinterventies kunnen dan ook een belangrijke rol spelen in het verminderen van het metabool syndroom. Een gezond eetpatroon, rijk aan groenten, fruit, volkoren granen en gezonde vetten, helpt de bloedsuikerspiegel stabiel te houden en ontstekingen te verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, verbetert de insulinegevoeligheid helpt bij gewichtsverlies. Stressreductie helpt om de cortisolspiegels te verlagen, wat de insulinegevoeligheid verbetert en ontstekingen kan verminderen. Voldoende slaap reguleert een gezonde stofwisseling.  

‍

Het metabool syndroom en de darmmicrobiota

Een interessante en veelbelovende onderzoeksrichting is de relatie tussen het metabool syndroom en de darmmicrobiota. De darmmicrobiota, het geheel van micro-organismen in onze darmen, speelt een cruciale rol in onze gezondheid. Er is steeds meer bewijs dat een verstoorde darmmicrobiota kan bijdragen aan de ontwikkeling van het metabool syndroom. Ongezonde voeding beïnvloedt de samenstelling van de darmmicrobiota negatief, wat leidt tot een verhoogde darmdoorlaatbaarheid en laaggradige ontstekingen. Lees meer hierover in dit artikel. Deze ontstekingen dragen op hun beurt bij aan insulineresistentie en andere kenmerken van het metabool syndroom.

‍

Probiotica als effectieve interventie

Naast leefstijl, zijn interventies gericht op de darmmicrobiota ook effectief in het verbeteren van het metabool syndroom. Probiotica en prebiotica zijn in staat om de samenstelling van de darmmicrobiota positief te beïnvloeden, de darmdoorlaatbaarheid en laaggradige ontstekingen verminderen en de insulinegevoeligheid verbeteren. Ook hebben ze een gunstig effect op de aanmaak van korteketenvetzuren, die de darmbarrière, het immuunsysteem en de glucose- en vetstofwisseling. Lees hierover meer in dit artikel.  

Onderzoek heeft aangetoond dat bepaalde probioticastammen kunnen bijdragen aan het versterken van de darmbarrièrefunctie en het verminderen van systemische laaggradige ontstekingen. De probiotische formulering Ecologic® Barrier is een multispecies probiotica die de volgende bacteriën bevat: B. bifidum W23, B. lactis W51, B. lactis W52, L. acidophilus W37, L. brevis W63, L. casei W56, L. salivarius W24, Lc. Lactis W19, Lc. Lactis W58. De formulering is uitgebreid onderzocht in klinische studies. Daarin werden gunstige effecten op verschillende metabole aandoeningen gezien.^14–17  

‍

Tot slot

Het is duidelijk dat het metabool syndroom een complexe aandoening is die een vroegtijdige aanpak vereist. Zorgprofessionals spelen een cruciale rol in het tijdig herkennen en behandelen van deze aandoening. Door patiënten te informeren over de risico's en hen te begeleiden met interventies op het gebied van een gezonde leefstijl, pre- en probiotica, kunnen zij bijdragen aan het verminderen van de prevalentie van het metabool syndroom en het verbeteren van de algehele gezondheid van hun patiënten.  

Meer weten over leefstijlgerelateerde metabole aandoeningen? In mei en juni geven we speciaal voor gezondheidsprofessionals een webinar waarin we dieper ingaan op metabole problematiek. Inschrijven kan hier: Online scholing: metobole gezondheid, de rol van darmbacteriën

‍

Referenties

1. Dabke K, Hendrick G, Devkota S. The gut microbiome and metabolic syndrome. J Clin Invest 2019; 129: 4050–7.

2. Tenorio-Jimenez C, Martinez-Ramirez MJ, Gil A, Gomez-Llorente C. Effects of Probiotics on Metabolic Syndrome: A Systematic Review of Randomized Clinical Trials. Nutrients 2020; 12: 124.

3. Saklayen MG. The Global Epidemic of the Metabolic Syndrome. Curr Hypertens Rep 2018; 20: 12.

4. Miranda PJ, DeFronzo RA, Califf RM, Guyton JR. Metabolic syndrome: definition, pathophysiology, and mechanisms. Am Heart J 2005; 149: 33–45.

5. Ighbariya A, Weiss R. Insulin Resistance, Prediabetes, Metabolic Syndrome: What Should Every Pediatrician Know? J Clin Res Pediatr Endocrinol 2018; : 49–57.

6. Kumari R, Kumar S, Kant R. An update on metabolic syndrome: Metabolic risk markers and adipokines in the development of metabolic syndrome. Diabetes Metab Syndr Clin Res Rev 2019; 13: 2409–17.

7. Wang P-X, Deng X-R, Zhang C-H, Yuan H-J. Gut microbiota and metabolic syndrome. Chin Med J (Engl) 2020; 133: 808–16.

8. van Exel E, Gussekloo J, de Craen AJM, Frolich M, Bootsma-van der Wiel A, Westendorp RGJ. Low Production Capacity of Interleukin-10 Associates With the Metabolic Syndrome and Type 2 Diabetes : The Leiden 85-Plus Study. Diabetes 2002; 51: 1088–92.

9. Kootte RS, Levin E, Salojarvi J, et al. Improvement of Insulin Sensitivity after Lean Donor Feces in Metabolic Syndrome Is Driven by Baseline Intestinal Microbiota Composition. Cell Metab 2017; 26: 611-619.e6.

10. https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/heb-ik-diabetes/metabool-syndroom 

‍