De rol van probiotica bij allergische rinitis

Een aanzienlijk deel van de mensen heeft last van allergische rinitis. Naar verwachting zal dat de komende decennia alleen maar stijgen, wat om een effectieve behandeling vraagt. Mogelijk behoren probiotica hiertoe. Onderzoekers hebben daarvoor een overzicht gemaakt van drie systematic reviews [1]. Daarin is gekeken naar het effect van probiotica op zowel subjectieve als objectieve uitkomsten. Met name op subjectieve uitkomsten lieten probiotica gunstige resultaten zien.

Wat is allergische rinitis

Allergische rinitis, zoals hooikoorts, is een ontsteking van het neusslijmvlies die veroorzaakt wordt door een IgE-gemedieerde allergie voor inhalatieallergenen. De belangrijkste zijn huisstofmijt, graspollen, boompollen (vooral van de berk), huidschilfers van dieren en schimmels. De prevalentie is ongeveer 5% bij kinderen van 3 jaar en stijgt met de leeftijd tot ongeveer 15% bij kinderen van 13-14 jaar [2]. Op volwassen leeftijd wordt een prevalentie gevonden van 12-46%.

De klachten lijken op die van een verkoudheid, zoals een verstopte neus, een loopneus, niezen, een jeukende neus, rode of waterige ogen, gehoorstoornissen en huidklachten. Klachten in de acute fase ontstaan door activatie van het immuunsysteem waardoor histamine en andere pro-inflammatoire stoffen vrijkomen. Dat leidt weer tot stimulatie van klieren in de neus en ogen, een niesreflex en een hogere doorlaatbaarheid van de bloedvaten (oedeemvorming).

Microbiële-hypothese

De prevalentie van allergische rinitis is de laatste decennia gestegen. Die stijging wordt toegeschreven aan de ‘hygiëne-hypothese’ Een mogelijk gevolg van het ‘te’ hygiënisch leven is dat de darmmicrobiota al op jonge leeftijd is veranderd. Dit zou resulteren in een daling van de verhouding tussen Th1/Th2, wat de afgifte van Th2-gemedieerde cytokines en interleukines (IL) stimuleert. Individuen zouden daardoor vatbaarder worden voor het ontwikkelen van allergieën op latere leeftijd. Dit concept leidde tot de introductie van de ‘microbiële-hypothese’[3]. Die stelt dat de afname van de diversiteit van de darmmicrobiota door een moderne leefstijl verband houdt met de toename van allergische aandoeningen.

Probiotica bij allergische rinitis

Probiotica beïnvloeden de microbiota en zouden op die manier een gunstig effect kunnen hebben bij allergische rinitis. Zo is bekend dat probiotica de verhouding Th1/Th2 kunnen verbeteren[4]. Bacteriestammen waarvan studies hebben laten zien dat ze immunomodulerende eigenschappen hebben zijn Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptokokkensp., Enterococcus sp., en niet-pathogene stammen van Escherichia coli (E. coli) [5, 6].

‍

Probiotica kunnen de verhouding Th1/Th2 verbeteren en zo de afgifte van inflammatoire cytokines remmen.

‍

Er zijn studies die laten zien dat probiotica een gunstig effect hebben bij allergische rinitis, maar ook studies die dat niet laten zien. Dat heeft geleid tot de publicatie van verschillende systematic reviews (SR) met meta-analyses met tegenstrijdige resultaten. Om meer duidelijkheid daarin te krijgen, hebben onderzoekers een systematisch overzicht van die SR’s gemaakt [1].

Een systematic review van systematic reviews

Alleen SR’s met gerandomiseerde en placebogecontroleerde interventiestudies (RCT’s) zijn meegenomen. Centraal stond de vraag wat het effect is van probiotica op allergische rinitis bij volwassenen. Als uitkomst is er gekeken naar zowel subjectieve (ernst van de symptomen op basis van scoringslijsten) als objectieve uitkomsten (bloedwaarden).

De geschikt bevonden systematic reviews

In totaal voldeden er drie SR’s met meta-analyses aan de criteria waarin studies met kinderen, volwassenen en zwangere vrouwen zijn meegenomen [7-9]. Verschillende bacteriesoorten zijn daarin gebruikt (Lactobacillus, Bifidobacterium, E. coli, Tetragenococcus, Streptococcus). Niet alle SR’s hebben naar alle uitkomsten gekeken.

De resultaten

Subjectieve uitkomsten

Alle SR’s waarin naar de kwaliteit van leven en naar klachten is gekeken, vonden dat probiotica significante verbetering gaven vergeleken met placebo. In de SR van Güvenç et al. is ook gekeken naar het effect van de bacteriestam Lactobacillus paracasei (LP-33) op de kwaliteit van leven in relatie tot neus- en oogklachten. Beide soorten klachten verminderden significant vergeleken met placebo (respectievelijk SMD: -2,96;en SMD: -4,03). In één SR is naar de incidentie van allergische rinitis gekeken en daar werd geen verschil in gevonden.

‍

Alle systematic reviews laten zien dat probiotica de kwaliteit van leven verbeterden en de klachten verminderden

Objectieve uitkomsten

Op één SR na werden er geen verbeteringen gevonden op objectieve uitkomsten. Die uitzondering was de SR van Güvenç et al. waarin werd gevonden dat probiotica de ratio Th1/Th2 verbeterde. Deze stijging wordt geassocieerd met een verschuiving van een Th2- naar een Th1-cel-immuunrespons.

Nieuwe meta-analyse

Ongeveer gelijktijdig met het beschreven overzicht van SR’s is een nieuwe SR met meta-analyses gepubliceerd[10]. Daarin is gevonden dat probiotica het totaal aantal klachten verminderde, de kwaliteit van leven verbeterde en de ratio Th1/Th2 verbeterde vergeleken met placebo. Een effect op IgE en het allergeenspecifiek IgE werd niet gevonden. Ernstige ongewenste bijwerkingen zijn niet waargenomen.

De auteurs concludeerden dat ondanks de positieve resultaten van sommige uitkomsten, het bewijs dat probiotica een potentieel voordeel hebben bij de behandeling van allergische rinitis zwak is. Opgemerkt moet wel worden dat er sprake was van een significante heterogeniteit die te maken kan hebben met de verschillende soorten probiotica die zijn meegenomen. Verschillende effecten van probiotica zijn namelijk stamspecifiek. Meer RCT's waarin gekeken wordt naar specifieke bacteriestammen en met consistente uitkomstmaten zouden nodig zijn om de werkzaamheid en veiligheid verder te onderzoeken.

Conclusie

De auteurs concluderen dat er aanzienlijk bewijs is dat probiotica nuttig kan zijn bij de behandeling van allergische rinitis. Dat geldt voornamelijk voor wat betreft de subjectieve uitkomsten. Een vertaling van de resultaten naar de praktijk toe is lastig omdat er verschillende soorten bacteriestammen zijn gebruikt in verschillende doseringen en op verschillende tijden. Meer RCT’s zijn nodig om dat verder te onderzoeken.

Referenties

1.   Iftikhar H, Awan MO, Awan MS, Mustafa K, Das JK, Ahmed SK. Role of Probiotics in Patients with Allergic Rhinitis: A Systematic Review of Systematic Reviews. Int Arch Otorhinolaryngol. 2022 Jun 17;26(4):e744-e752.

2.   Bousquet J, Anto JM, Bachert C, et al. Allergic rhinitis. Nat Rev Dis Primers. 2020;6(1):95. Published 2020 Dec 3.

3.   Noverr MC, Huffnagle GB. The 'microflora hypothesis' of allergic diseases. Clin Exp Allergy. 2005;35(12):1511-1520.

4.   Maldonadov Galdeano C, Cazorla SI, Lemme Dumit JM, Vélez E, Perdigón G. Beneficial Effectsof Probiotic Consumption on the Immune System. Ann Nutr Metab.2019;74(2):115-124.

5.   Peng Y, Li A, Yu L, Qin G. The role of probiotics in prevention and treatment for patients with allergic rhinitis: A systematic review. Am J Rhinol Allergy 2015;29(04):292–298

6.   Borchers AT, Selmi C, Meyers FJ, Keen CL, Gershwin ME. Probiotics and immunity. J Gastroenterol 2009;44(01):26–46.

7.   Güvenç IA, Muluk NB, Mutlu FŞ, et al. Do probiotics have a role in the treatment of allergic rhinitis? A comprehensive systematic review and meta-analysis. Am J Rhinol Allergy 2016;30(05):157–175.

8.   Zajac AE, Adams AS, Turner JH. A systematic review and meta‐analysis of probiotics for the treatment of allergic rhinitis. In: International forum of allergy & rhinology. Wiley Online Library; 2015:524–532.

9.   Peng Y, Li A, Yu L, Qin G. The role of probiotics in prevention and treatment for patients with allergic rhinitis: A systematic review. Am J Rhinol Allergy 2015;29(04):292–298.

10.Luo C, Peng S, Li M, Ao X, Liu Z. The Efficacy and Safety of Probiotics for Allergic Rhinitis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Immunol. 2022;13:848279. Published 2022 May 19.

‍